بررسی برخی سازه های مؤثر بر منحنی شیردهی گاوهای هلشتاین در استان های خراسان رضوی و تهران

چکیده به منظور بررسی برخی سازه های موثر بر منحنی شیردهی گاوهای هلشتاین در استان¬های خراسان رضوی و تهران، از تعداد 686739 رکورد شیر روز آزمون سه بار دوشش جمع آوری شده توسط مرکز اصلاح نژاد دام و بهبود تولیدات دامی و متعلق به 78446 رأس گاو شکم اول در 261 گله که طی سال¬های 1375 تا 1388 زایش داشتند، استفاده گردید. منحنی شیردهی با استفاده از تابع نمائی ویلمینک ( ) توصیف شد و به منظور برآورد و مقایسه آماری پارامترهای آن در سطوح مختلف هر یک از سازه¬ها، از یک سری مدل¬های مختلط خطی استفاده گردید. در مدل¬های مزبور، متغیر وابسته رکوردهای شیر روز آزمون بود. از این رو روش به کار گرفته شده در پژوهش حاضر، یک روش غیر مستقیم محسوب می¬گردد. سازه¬های گنجانده شده در مدل¬ها شامل اثرات ثابت سال زایش (14 سال)، استان (تهران و خراسان رضوی)، نوع گاو (زینه و اصیل)، سن زایش (دو گروه)، فصل زایش (چهار فصل)، نوع اسپرم (داخلی و خارجی)، سطح تولید گله (سه گروه)، تابع ویلمینک و همچنین اثر تصادفی پدر حیوان (2335 گاو نر) بودند. همه¬ی اثرات ثابت بر پارامترهای برآورد شده تابع ویلمینک، اثر معنی¬دار آماری داشتند. گاوهایی که در سال 1388 زایش داشتند، دارای پارامتر بزرگتر و در نتیجه از سطح تولید بالاتر برخوردار بودند. گاوهایی که در سال 1388 زایش داشتند، پارامتر کوچکتر (بر اساس قدر مطلق) و لذا تداوم شیردهی بهتر داشتند. گاوهایی که در سال 1375 زایش داشتند دارای پارامتر بزرگتر (بر اساس قدر مطلق) بودند و لذا دیرتر به اوج تولید رسیدند. نتایج حاصل از تحلیل حداقل واریانس مربوط به اثر سازه استان نشان داد گاوهای استان خراسان رضوی، دارای سطح تولید و تداوم شیردهی بهتری نسبت به گاوهای استان تهران بودند. در مقایسه با گاوهای زینه، گاوهای اصیل دارای سطح تولید بالاتر و تداوم شیردهی بهتری بودند و دیرتر به اوج تولید رسیدند. گاوهایی که در گروه دو (بالاتر از 25 ماه) از سن زایش قرار داشتند، سطح تولید برای آن¬ها بالاتر از گاوهای گروه یک (25 – 18 ماه) بود. با این حال گاوهای مربوط به گروه یک، از تداوم شیردهی بهتری برخوردار بودند و دیرتر به اوج تولید رسیدند. گاوهایی که در فصل پاییز زایش داشتند دارای سطح تولید بالاتر بودند و دیرتر به اوج تولید رسیدند. گاوهایی که در فصل تابستان زایش دارند پارامتر برای آن¬ها کمتر و لذا تداوم شیردهی بهتری داشتند. گاوهای پرورش یافته در سطح تولید یک (گله¬های با میانگین تولید شیر روزانه 78/31 کیلوگرم) برآورد پارامتر برای آن¬ها بیشتر و لذا از سطح تولید بالاتری برخوردار بودند. این امر در حالی است که گاوها در سطح تولید سه (گله¬های با میانگین تولید شیر روزانه 06/26 کیلوگرم) بیشترین تداوم شیردهی را نشان دادند. در مقایسه با نتاج حاصل از گاوهای نر هشلتاین داخلی، دختران حاصل از گاوهای نر هلشتاین خارجی از سطح تولید بالاتر، تداوم شیردهی بهتر و مدت طولانی¬تری برای رسیدن به اوج تولید برخوردار بودند. از آن جا که ارزیابی ژنتیکی گاوهای شیری به سمت استفاده از مدل¬های روز آزمون پیش می¬رود، شناسایی سازه¬های موثر بر شکل منحنی شیردهی که باید در مدل گنجانده شوند یک امر ضروری است و نه تنها سبب افزایش دقت پارامترهای ژنتیکی بلکه می¬تواند سبب صحت پیش¬بینی ارزش اصلاحی گاوها شود. واژه¬های کلیدی: گاو هلشتاین، شیر روزآزمون، تابع نمایی ویلمینک، تداوم شیردهی.